Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” sa mrežom instituta/zavoda za javno zdravlje i Stomatološkim fakultetom Univerziteta u Beogradu od 15. do 21. maja 2023. godine obeležava XXXIII Nedelju zdravlja usta i zuba.
Nedelje zdravlja usta i zuba se tradicionalno, od 1991. godine, obeležava treće nedelje maja brojnim aktivnostima kao što su javne i druge manifestacije u kojima učestvuje stručna javnost, ali i opšta populacija. Nosioci i koordinatori aktivnosti tokom na nivou okruga su instituti i zavodi za javno zdravlje, a za teritoriju svake opštine službe stomatološke zaštite domova zdravlja, uz aktivno učešće privatne stomatološke prakse, lokalne zajednice, privatnog sektora i udruženja građana.
Ove godine, kao i prethodne, Nedelja zdravlja usta i zuba se obeležava pod sloganom „Čuvam svoje zube, ponosim se osmehom” koji naglašava značaj dobrog oralnog zdravlja za opšte zdravlje i za svakodnevne aktivnosti kao što su govor i smeh. Oralno zdravlje je značajan pokazatelj opšteg zdravlja, blagostanja i kvaliteta života i ne predstavlja samo zdravlje zuba, već i usne duplje uključujući i zdrav jezik, meko i tvrdo nepce, desni, usne.
Bolesti usta i zuba mogu prouzrokovati bol, poremećaje funkcije žvakanja i govora, kao i psihološke probleme, te mogu dugoročno štetno uticati na ukupno zdravlje i blagostanje. Većina oralnih bolesti i stanja ima zajedničke faktore rizika sa vodećim nezaraznim bolestima (bolesti srca i krvnih sudova, maligne bolesti, hronične respiratorne bolesti i dijabetes).
Stoga opšte preporuke za očuvanje oralnog zdravlja koje se naglašavaju u okviru ove kampanje nisu usmerene samo na značaj održavanja adekvatne higijene i redovnih poseta stomatologu, već obuhvataju i preporuke za smanjenje unosa šećera, bezbedno fizičko okruženje, smanjenje ili prestanak konzumiranja alkohola i pušenja.
Pokazatelji oralnog zdravlja u svetu i Srbiji
- Na globalnom nivou neko oralno oboljenje ima 3,5 milijardi ljudi;
- Evropski region Svetske zdravstvene organizacije ima najveću učestalost vodećih oralnih oboljenja (50.1% odrasle populacije);
- Nelečeni karijes stalnih zuba u svetu je najčešće oralno oboljenje koje ima 2 milijarde ljudi;
- Karijes mlečnih zuba ima 514 miliona dece u svetu;
- Od uznapredovale parodontopatije (oboljenja potpornog aparata zuba) u svetu boluje skoro petina svetske populacije.
Prema poslednjem Istraživanju zdravlja stanovništva Srbije iz 2019. godine, u Srbiji:
- 55.3% odraslog stanovništva procenjuje stanje svojih zuba i usta kao dobro;
- 57.8% pere zube više od jedanput dnevno;
- 16.5% stanovnika uzrasta 25 godina i više imaju sve svoje zube;
- Dve trećine stanovnika starijih od 15 godina (69,5%) se izjasnilo da ima svog stomatologa;
- U periodu od 12 meseci koji su prethodili Istraživanju svaki treći stanovnik (39,4%) je posetio stomatologa.
Istraživanje o oralnom zdravlju dece u Srbiji koje je sprovedeno 2019–2020. godine pokazalo je da u Srbiji:
- 13,4% dece uzrasta 12–36 meseci ima jedan ili više karijesnih mlečnih zuba, kao i da u ovom uzrastu više od polovine dece (52,9%) svakodnevno konzumira slatkiše;
- 50,9% dece uzrasta 36–71 mesec ima karijes ili neku njegovu komplikaciju;
- 17,8% u predškolskom uzrastu ima uočljivu karijesnu leziju na tek izniklom prvom stalnom molaru;
- u uzrastu 12 godina sve zdrave zube ima 36% dece, a u uzrastu 15 godina 22% dece.
Preporuke za očuvanje oralnog zdravlja su:
- Briga o zdravlju usta i zuba deteta od rođenja i prva preventivna poseta dečijem stomatologu u periodu od šestog meseca do navršene prve godine života;
- U zavisnosti od starosti deteta, pranje zuba, pomoć i/ili nadzor nad pranjem zuba deteta od strane roditelja/staratelja uglavnom do desete godine života;
- Održavanje adekvatne higijene što podrazumeva redovno pranje zuba ujutru i uveče pred spavanje, kao i posle svakog obroka pastom za zube sa fluorom;
- Posete stomatologu radi redovne kontrole najmanje jednom u šest meseci ukoliko nije potrebno učestalije zbog lečenja i uklanjanje zubnog kamenca od strane stomatologa;
- Vezivanje sigurnosnih pojaseva u vozilu, kao i pravilno korišćenje dečijih auto sedišta;
- Izbalansirana ishrana bogata voćem, povrćem i mlečnim proizvodima sa smanjenim unosom šećera (izbegavati unos slatkih gaziranih napitaka i grickalica);
- Prestanak pušenja;
- Smanjenje ili prestanak konzumiranja alkohola;
- Korišćenje zaštitne opreme za sportske aktivnosti (kaciga, štitnik za zube…).
Izvor:
- Global Burden of Disease Collaborative Network. Global Burden of Disease Study 2019 (GBD 2019). Seattle: Institute of Health Metrics and Evaluation (IHME); 2020. Available from http://ghdx.healthdata.org/gbd-results-tool
- WHO. Europe calls for urgent action on oral disease as highest rates globally are recorded in European Region. https://www.who.int/europe/news/item/20-04-2023-who-europe-calls-for-urgent-action-on-oral-disease-as-highest-rates-globally-are-recorded-in-european-region
- World Health Organization. Oral health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health
- Global oral health status report: towards universal health coverage for oral health by 2030. https://www.who.int/publications/i/item/978924006148
- Marković D, Marković D, Perić T, Vuković A, Kilibarda B, Jovanović V, Petrović B, Marković E, Soldatović I. Oralno zdravlje dece i omladine u Republici Srbiji. Stomatološki fakultet, 2020
- Milić Nataša i dr. Istraživanje zdravlja stanovništva Srbije 2019. godine. Beograd: OMNIA BGD, 2021. godina. ISBN 978-86-903192-0-6